Qua theo dõi năm năm ban hành Nghị định số 100/2015/NĐ-CP (gọi tắt là Nghị định 100 về nhà ở xã hội) về phát triển và quản lý nhà ở xã hội (NƠXH) đã có được nhiều kết quả quan trọng, góp phần bảo đảm chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, còn nhiều vướng mắc cần phải sửa đổi và bổ sung thêm để có thể bảo đảm tính đồng bộ, sự thống nhất với pháp luật liên quan, phù hợp tình hình thực tiễn.
Thiếu trầm trọng nhà ở xã hội khi thực hiện Nghị định 100 về nhà ở xã hội
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, từ 2016 cho đến nay, chính sách hỗ trợ nhà ở cho người thu nhập thấp ở các đô thị và công nhân lao động được thực hiện theo Luật Nhà ở và các văn bản dưới luật.
Đến nay đã có 1.040 dự án đầu tư xây dựng NƠXH, bao gồm 507 dự án NƠXH độc lập với tổng diện tích đất hơn 1.375 ha và 533 dự án được xây dựng trên quỹ đất 20% của các dự án nhà ở thương mại, dự án phát triển đô thị, với diện tích đất hơn 1.983 ha. Trong đó, đã hoàn thành 248 dự án với quy mô xây dựng khoảng hơn 103.500 căn, tổng diện tích hơn 5,1 triệu m2. Hiện tiếp tục triển khai 264 dự án, quy mô xây dựng khoảng 216.500 căn, với tổng DT khoảng 10,8 triệu m2; còn lại 512 dự án vẫn chưa triển khai hoặc đang trong lúc làm thủ tục đầu tư xây dựng.
Tuy vậy, Bộ Xây dựng với tổng diện tích hơn 5,1 triệu m2 NƠXH đã xây dựng mới chỉ đạt được khoảng 41,4% so với mục tiêu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia trong năm 2020 (12,5 triệu m2 nhà ở).
Xét về số lượng, tính từ năm 2009 đến nay, cả nước có thêm khoảng 5.000 dự án nhà ở thương mại nhưng chỉ có 533 dự án dành quỹ đất 20% để xây dựng NƠXH – chiếm khoảng 10%. Phần còn lại của các dự án đều thực hiện phương án nộp tiền chuyển giao để sử dụng quỹ đất 20% này để được “toàn quyền” khai thác thương mại trên dự án đã được cấp phép.
Hạn chế trên, theo Bộ Xây dựng cho rằng là do Nghị định 100 có quy định TH dự án phát triển nhà ở thương mại và dự án đầu tư phát triển đô thị có quy mô sử dụng đất không quá 10 ha, chủ đầu tư dự án được phép lựa chọn hình thức chuyển giao quỹ nhà ở tương đương với giá trị quỹ đất 20%. Điều này đã khiến cho quỹ đất NƠXH 20% tại nhiều dự án không có.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết rằng kết quả thực hiện chương trình quốc gia về nhà ở đến năm 2020 còn thấp là do vấn đề tồn tại những hạn chế liên quan đến 1 số quy định của Luật Nhà ở, Nghị định hướng dẫn và do nguồn vốn tín dụng cho vay ưu đãi không cao, hạn hẹp. Hầu hết 264 dự án NƠXH đang đầu tư xây dựng bị ảnh hưởng do chậm tiến độ hoặc tạm dừng thi công. Vì vậy, cần sửa đổi bổ sung quy định cho phù hợp với thực tiễn hơn.
Ý kiến khác nhau
Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà, trong cả quá trình nghiên cứu và xây dựng dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 100 bao gồm 56 cơ quan, đơn vị góp ý. Liên quan về quy định của quy mô dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị đã phải dành lấy quỹ đất NƠXH, có ý kiến của 8 ĐV, trong đó TP. Hà Nội và TP. Cần Thơ đề nghị dự án tại các đô thị loại đặc biệt và loại I có quy mô sử dụng đất từ 2 ha trở lên, và trong dự án tại các đô thị loại II và III có quy mô sử dụng đất khoảng 5 ha trở lên thì phải dành quỹ đất 20%.
Còn ý kiến của 33 đơn vị, trong đó có Hải Phòng, Bà Rịa – Vũng Tàu, Nam Định, Hải Dương, Đồng Nai cùng với Hiệp hội Bất động sản Việt Nam và một số các doanh nghiệp BĐS lớn làm NƠXH, đề nghị dự án tại các đô thị loại đặc biệt và loại I có quy mô có thể sử dụng đất từ 3 ha trở lên, dự án này tại các đô thị loại II và III có quy mô được sử dụng đất từ 10 ha trở lên phải dành quỹ đất 20%.
Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA), nghĩ rằng trên thực tế, không phải mọi dự án trên 10 ha đều phù hợp để xây dựng NƠXH trong dự án đó. Do vậy, cần phải giao thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh căn cứ vào dự án quy hoạch phát triển đô thị và nhà ở công với tình hình thực tiễn của địa phương để quyết định dự án nhà ở thương mại nào được xây dựng NƠXH trong dự án; dự án nào thực hiện các phương thức hoán đổi quỹ nhà ở XH ở vị trí khác hoặc chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội bằng cách dùng tiền nộp ngân sách nhà nước.
Do còn nhiều ý kiến khác nhau, Bộ Xây dựng đã đề nghị xin ý kiến các thành viên Chính phủ về nội dung trên theo 2 phương án. Phương án 1: Dự án tại các đô thị loại đặc biệt và loại I có quy mô sử dụng đất hơn 2 ha trở lên, dự án tại các đô thị loại II và III có quy mô sử dụng đất từ 5 ha trở lên phải dành quỹ đất 20%. Phương án 2: Dự án tại các đô thị loại đặc biệt và loại I có quy mô được sử dụng đất từ 3 ha trở lên, dự án tại các đô thị loại II và III có quy mô sử dụng đất trên 10 ha trở lên phải dành quỹ đất 20%. Trong đó, Bộ Xây dựng đề nghị chọn phương án thứ 2.
Kết luận
Như vậy, qua đánh giá của bộ Xây dựng về Nghị định 100 về nhà ở xã hội giúp ta hiểu rõ được những lỗ hổng, nhưng sai sót cần được khắc phục bên trong.
